1 - ΩΓΥΓΙΑ – ΣΧΕΡΙΑ – ΑΙΑΙΗ = ΠΑΞΟΙ – ΚΕΡΚΥΡΑ – ΜΟΥΡΤΟΣ (Σύβοτα)
ΩΓΥΓΙΑ – ΣΧΕΡΙΑ – ΑΙΑΙΗ = ΠΑΞΟΙ – ΚΕΡΚΥΡΑ – ΜΟΥΡΤΟΣ (Σύβοτα)
Τρία Ομηρικά νησιά αναζητούν τα σημερινά τους ονόματα
ή
Η Απαρχή της Αποκωδικοποίησης του Γλωσσικού Κώδικα του Ομήρου
«Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψης»
Επίκτητος
Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες κατά καιρούς για να εντοπιστούν τα μέρη που αναφέρει ο Όμηρος. Η αντίληψη ότι δήθεν τα μέρη αυτά ήταν στη φαντασία και μόνο του Ομήρου, έχει πλέον καταρριφθεί, εδώ και μερικές δεκαετίες μετά από τις θεαματικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις και η ιστορική πλοκή των επών επανατοποθετείται σιγά – σιγά στην γεωγραφική της βάση. Ολόκληρες πόλεις και Ανάκτορα που αναφέρονται στα Έπη έχουν ανακαλυφθεί και το Ομηρικό παζλ έχει αρχίσει να παίρνει σχήμα και υπόσταση.
Οι έρευνες συνεχίζονται με νέα μέσα και μεθόδους καθώς το γνωστικό αντικείμενο αυξάνει. Συγχρόνως νέες ειδικότητες επιστημόνων, πέραν αυτών των κλασσικών σπουδών, συνεισφέρουν στο ερευνητικό έργο, και το τοπίο, όχι μόνο το γεωγραφικό, καθαρίζει. Μέσα από την αφηγηματική τέχνη του ποιητή και σ’ ένα κράμα από προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις, αλληγορίες και μεταφορές, μπορεί να αναζητηθεί η καθαρή γεωγραφία και όλα τα δρώμενα αποδίδονται σε ένα δεδομένο γεωγραφικό υπόβαθρο.
Στις περιπλανήσεις του ο Οδυσσέας επισκέπτεται διάφορα νησιά. Όλα τα μέρη που συναντά - σταθμοί στο ταξίδι του, μπορούν να εντοπιστούν.
Εάν συνδυάσουμε την Ιστορία, Γεωγραφία, Γλωσσολογία, Αστρονομία και άλλες επιστήμες με την λογική θα καταλήξουμε σε αβίαστα συμπεράσματα που ίσως μας καθοδηγήσουν στη λύση των Ομηρικών γρίφων.
To φυσικό και το υπερφυσικό, ή αλλιώς το ιστορικό - γεωγραφικό και το υπερβατικό πνευματικό συνυπάρχουν στον Ομηρικό γεωγραφικό κάνναβο και οι πνευματικές δραστηριότητες και ανησυχίες ευρίσκουν υλιστική διέξοδο στη γεωγραφική τους απεικόνιση.
Η περίπτωση του Ομηρικού Άδη και των Κιμμερίων είναι χαρακτηριστική. Η περιοχή ταυτόχρονα με την μεταφυσική της υπόσταση έχει και μία ρεαλιστική γεωγραφική απεικόνιση, όπως μας έπεισε ο Παυσανίας. Οι προσπάθειες για αιτιοκρατική και φυσική ερμηνεία συγκλίνουν στους γεωγραφικούς χάρτες και οι Ομηρικές τοποθεσίες υλοποιούνται μπροστά στα μάτια μας.
Ο Απολλώνιος Ρόδιος, πάλι, στα «Αργοναυτικά» του και στις περιπέτειες των Αργοναυτών, αναφέρει στη σειρά τη μία μετά την άλλη τις περιοχές (νησιά) της Κίρκης, της Καλυψούς και των Φαιάκων, ομαδικά και σε λίγες μόνο σειρές (βιβλίο Δ 554- 594).
Η εντύπωση που δημιουργείται από την ανάγνωση του κειμένου αυτού, είναι, ότι οι περιοχές αυτές θα έπρεπε να ήταν κοντά σχετικά μεταξύ τους, ώστε να αναφέρονται έτσι ομαδοποιημένα.
Θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε με τη σειρά μας τα Ομηρικά αυτά νησιά, συνεκτιμώντας έμμεσες και άμεσες περιγραφές του Ομήρου.
Τρία Ομηρικά νησιά αναζητούν τα σημερινά τους ονόματα
ή
Η Απαρχή της Αποκωδικοποίησης του Γλωσσικού Κώδικα του Ομήρου
«Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψης»
Επίκτητος
Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες κατά καιρούς για να εντοπιστούν τα μέρη που αναφέρει ο Όμηρος. Η αντίληψη ότι δήθεν τα μέρη αυτά ήταν στη φαντασία και μόνο του Ομήρου, έχει πλέον καταρριφθεί, εδώ και μερικές δεκαετίες μετά από τις θεαματικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις και η ιστορική πλοκή των επών επανατοποθετείται σιγά – σιγά στην γεωγραφική της βάση. Ολόκληρες πόλεις και Ανάκτορα που αναφέρονται στα Έπη έχουν ανακαλυφθεί και το Ομηρικό παζλ έχει αρχίσει να παίρνει σχήμα και υπόσταση.
Οι έρευνες συνεχίζονται με νέα μέσα και μεθόδους καθώς το γνωστικό αντικείμενο αυξάνει. Συγχρόνως νέες ειδικότητες επιστημόνων, πέραν αυτών των κλασσικών σπουδών, συνεισφέρουν στο ερευνητικό έργο, και το τοπίο, όχι μόνο το γεωγραφικό, καθαρίζει. Μέσα από την αφηγηματική τέχνη του ποιητή και σ’ ένα κράμα από προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις, αλληγορίες και μεταφορές, μπορεί να αναζητηθεί η καθαρή γεωγραφία και όλα τα δρώμενα αποδίδονται σε ένα δεδομένο γεωγραφικό υπόβαθρο.
Στις περιπλανήσεις του ο Οδυσσέας επισκέπτεται διάφορα νησιά. Όλα τα μέρη που συναντά - σταθμοί στο ταξίδι του, μπορούν να εντοπιστούν.
Εάν συνδυάσουμε την Ιστορία, Γεωγραφία, Γλωσσολογία, Αστρονομία και άλλες επιστήμες με την λογική θα καταλήξουμε σε αβίαστα συμπεράσματα που ίσως μας καθοδηγήσουν στη λύση των Ομηρικών γρίφων.
To φυσικό και το υπερφυσικό, ή αλλιώς το ιστορικό - γεωγραφικό και το υπερβατικό πνευματικό συνυπάρχουν στον Ομηρικό γεωγραφικό κάνναβο και οι πνευματικές δραστηριότητες και ανησυχίες ευρίσκουν υλιστική διέξοδο στη γεωγραφική τους απεικόνιση.
Η περίπτωση του Ομηρικού Άδη και των Κιμμερίων είναι χαρακτηριστική. Η περιοχή ταυτόχρονα με την μεταφυσική της υπόσταση έχει και μία ρεαλιστική γεωγραφική απεικόνιση, όπως μας έπεισε ο Παυσανίας. Οι προσπάθειες για αιτιοκρατική και φυσική ερμηνεία συγκλίνουν στους γεωγραφικούς χάρτες και οι Ομηρικές τοποθεσίες υλοποιούνται μπροστά στα μάτια μας.
Ο Απολλώνιος Ρόδιος, πάλι, στα «Αργοναυτικά» του και στις περιπέτειες των Αργοναυτών, αναφέρει στη σειρά τη μία μετά την άλλη τις περιοχές (νησιά) της Κίρκης, της Καλυψούς και των Φαιάκων, ομαδικά και σε λίγες μόνο σειρές (βιβλίο Δ 554- 594).
Η εντύπωση που δημιουργείται από την ανάγνωση του κειμένου αυτού, είναι, ότι οι περιοχές αυτές θα έπρεπε να ήταν κοντά σχετικά μεταξύ τους, ώστε να αναφέρονται έτσι ομαδοποιημένα.
Θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε με τη σειρά μας τα Ομηρικά αυτά νησιά, συνεκτιμώντας έμμεσες και άμεσες περιγραφές του Ομήρου.
Ωγυγία
Το νησί της Ωγυγίας. - Οι Παξοί
Στο νησί της Ωγυγίας όπου κατοικούσε η νύφη Καλυψώ, ο Οδυσσεύς παρέμεινε 7 ολόκληρα χρόνια. Η Ιθάκη του θα μπορούσε να προσδιοριστεί ακόμα και από εκεί. Η θεά Αθηνά αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει:
«Αλλά για τον συνετόν Οδυσσέα σπαράζει η καρδιά μου
τον δύσμοιρο, που μακριά φίλων βάσανα πάσχει
σε νήσο περιβρεχόμενη, όθι ομφαλός είναι θαλάσσης,
νήσος δενδρήεσσα, και θεά σε δώματα κατοικεί,
του Άτλαντος θυγατέρα του ολεθρίου, που της θαλάσσης
πάσης τα βάθη γνωρίζει, κρατεί δε κίονες αυτός
μακρούς, που γη και ουρανό συνέχουν»
(Ομήρου Οδύσσεια α 48 – 54 . μετ. Κ .Δούκα)
Ο Δ. Μαρωνίτης στο έργο του “Αναζήτηση και Νόστος του Οδυσσέα” αξιολογεί τον λόγο της Αθηνάς από καθαρά προσωπική του οπτική γωνία, αλλά παράλληλα αναγνωρίζει και τη γεωγραφική τέχνη του Ομήρου:
“…. Η Αθηνά ωστόσο σχολιάζει τώρα, διεξοδικότερα απ’ ότι προηγουμένως ο ποιητής, την παρούσα φάση της περιπλάνησης του Οδυσσέα και διαμαρτύρεται έντονα για την κατάστασή του στο νησί της Καλυψώς. Ο λόγος της προσθέτει σε όσα ξέρουμε ορισμένες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες: εντοπίζει πρώτα με μεγαλύτερη ακρίβεια το νησί (α 50), σκιαγραφεί περιληπτικά το τοπίο του (α 51) και συστήνει καλύτερα την Καλυψώ (α 51-54). Εκείνο που σκόπιμα και έξυπνα παρασιωπά η θεά, είναι η ευθύνη του ήρωα… “
Οπωσδήποτε είναι τέχνη να κάνει κάποιος πιστές και επακριβείς γεωγραφικές περιγραφές, αλλά ακόμα και να αντιλαμβάνεται και να αξιολογεί τη γεωγραφική πληροφορία σ’ ένα κείμενο που η ποίηση και η οικονομία του δακτυλικού εξάμετρου θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι αποτελούν τα πρωτεύοντα χαρακτηριστικά. Ο Όμηρος όμως, όμως έχουμε αντιληφθεί, δεν είναι μόνο ο θεόπνευστος ποιητής αλλά και ο συνειδητός γεωγράφος.
Θα σταθούμε σε μία διάσημη Ομηρική φράση που ελέχθη στο νησί της Ωγυγίας και θα προσεγγίσουμε την ανάλυσή της από διαφορετική όμως οπτική γωνία, από ότι συμβαίνει συνήθως:
«…. αυτάρ Οδυσσεύς
ιέμενος και καπνόν αποθρώσκοντα νοήσαι
ής γαίης, θανέειν ιμείρεται…».
(Ομήρου Οδύσσεια α 57-59)
Στη φράση "καπνόν αποθρώσκοντα" ο γεωγράφος συναντάει τον ποιητή, και ο γλωσσικός κώδικας του Ομήρου αρχίζει να ξεδιπλώνεται αποκαλύπτοντας σημαντικές γεωγραφικές πληροφορίες.
Ο Όμηρος ακριβολογεί. Δεν μας αναφέρει ότι «…..λαχταρούσε να δει τη γη του, αλλά συγκεκριμένα ότι λαχταρούσε να δει "καπνόν αποθρώσκοντα" από τη γη του. Στην κυριολεξία όμως, όπως ο Όμηρος μας έχει συνηθίσει και σε άλλες περιπτώσεις, ακριβολογεί. Εάν η Λευκάδα ήταν η Ομηρική Ιθάκη και οι Παξοί ήταν το Ομηρικό νησί της Ωγυγίας, η απόσταση μεταξύ των δύο είναι περίπου 35 ναυτικά μίλια και είναι τέτοια, ώστε ο καπνός δεν μπορεί να φανεί από το ένα νησί στο άλλο. Μόνο ο συμπαγής ορεινός όγκος της Ιθάκης (Λευκάδας) διακρίνεται από την απόσταση Παξών - Λευκάδας. Ο καπνός όμως που είναι αέρια μάζα, δεν μπορεί να διακριθεί.
Το γεγονός είναι «κόντρα» στον ήλιο ,λόγω του ότι η Λευκάδα είναι νοτιότερη των Παξών, καθιστά ακόμη δυσκολότερη την οπτική επαφή. Φυσικά «για καπνόν αποθρώσκοντα» δεν μπορεί να γίνει λόγος.
Αλλά ας μείνουμε για λίγο στην γεωγραφική ανάλυση των προαναφερθέντων στίχων :
Ο πρωταγωνιστής της Οδύσσειας πήγαινε κάθε μέρα στην παραλία στο ίδιο σημείο. (Οδύσσεια ε 81-82 και ε 151-158).
Γιατί άραγε επέλεγε το ίδιο σημείο ο Οδυσσεύς; Μήπως μόνο από το συγκεκριμένο σημείο ήταν ορατή η πατρική του γη;
Το σημείο εκείνο των Παξών από όπου διακρίνεται η Λευκάδα ευρίσκεται στον κολπίσκο «Αχάϊ». Ο λόγος που το υποστηρίζουμε αυτό είναι ότι από τα άλλα σημεία του νησιού, η Λευκάδα – Ομηρική Ιθάκη δεν μπορεί να διακριθεί λόγω του προσανατολισμού των Παξών αλλά και της σχετικής θέσης των Αντιπάξων σε σχέση με τη Λευκάδα. Στο Αχάϊ διακρίνεται μέχρι σήμερα ένα αρχαίο μονοπάτι. Μήπως άραγε ο ήρωάς μας βάδιζε στο μονοπάτι αυτό;
Η σπηλιά της Καλυψούς επίσης, θα πρέπει να έχει δυτική έκθεση. Ο Ερμής διανύει τον ιώδη πόντο και φθάνει στο νησί της Ωγυγίης.
Ο Όμηρος περιγράφει:
«Κι όταν στην νήσο αφίκετο που είναι μακριά,
τότε από τον ιώδη πόντον εβγήκε στην ήπειρο
και πήγαινεν.», ώσπου σε μέγα σπήλαιο αφίκετο, όπου η Νύμφη
κατοικούσε η καλλιπλόκαμη. Την συνάντησε στα ενδότερα»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 55-58 μετ. Κ .Δούκα)
Η αναφορά του χρώματος της θαλάσσης «ιώδες = μενεξεδί» προφανώς αναφέρεται στο χρώμα που παίρνει η θάλασσα κατά το ηλιοβασίλεμα (άρα η σπηλιά έχει δυτική έκθεση ώστε να αποδίδεται ο χρωματισμός της θάλασσας) ) και έτσι έχουμε ταυτόχρονα γεωγραφική αλλά και χρονική πληροφορία. Γεωγραφική, διότι η σπηλιά σύμφωνα με τα προαναφερόμενα έχει δυτικό προσανατολισμό, αλλά και χρονική διότι ο αγγελιοφόρος του Δία φθάνει κατά το ηλιοβασίλεμα. Το μέγεθος της σπηλιάς είναι επίσης εντυπωσιακά μεγάλο.
Από τον τουριστικό οδηγό του Σπύρου Μπογδάνου «ΠΑΞΟΙ – από το χθες στο σήμερα», αντιγράφουμε ένα μικρό απόσπασμα:
« Μία άλλη θεωρία είναι αυτή του Ομηριστή Μπάμπη Κατσίμπα, που μετά από πολυετή έρευνα έχει κατασταλάξει στην άποψη ότι οι Παξοί είναι το νησί της Καλυψώς.»
Η σημερινή ονομαζόμενη «σπηλιά της Υπαπαντής» των Παξών, φαίνεται πως έχει όλες αυτές τις προδιαγραφές για κατοικία της φοβερής θεάς.
Ακόμα και η χρήση του χρώματος του συγκεκριμένου άνθους (μενεξές) για να περιγράψει το χρώμα της θάλασσας και το ηλιοβασίλεμα, μπορεί παράλληλα μέσα στο τόσο συμπιεσμένο Ομηρικό κείμενο να υποδηλώσει και συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Δεδομένου ότι οι μενεξέδες ανθίζουν την άνοιξη, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η ρομαντική αυτή σκηνή μεταξύ Οδυσσέα και Καλυψούς έλαβε χώρα την ίδια εποχή.
Ανατρέχουμε στη Φυσική και συγκεκριμένα στο παραμελημένο στο κεφάλαιο της Οστικής για να βρούμε τις απαντήσεις.
Ο Αλκίνοος Μάζης αναλαμβάνει να διασκεδάσει τις ανησυχίες μας:
«Είναι γνωστό, ότι το κυανό χρώμα του ουρανού οφείλεται στη διάχυση του ηλιακού φωτός, που την προκαλούν τα μόρια των συστατικών της ατμόσφαιρας καθώς και τα μικρότατα και χωρίς χρώμα σωματίδια που αιωρούνται μέσα σ’ αυτή. Όταν ο Ήλιος βρίσκεται ψηλά σχετικά με τον ορίζοντα, τότε η ένταση των ακτινοβολιών που διαχέονται είναι πολύ μεγαλύτερη για τις ακτινοβολίες που έχουν τα μικρότερα μήκη κύματος, δηλαδή για τις κυανές και τις ιώδεις ακτινοβολίες. Έτσι στο φως που διαχέεται από την ατμόσφαιρα επικρατεί το κυανό χρώμα. Κατά την ανατολή και τη δύση του Ηλίου, το ηλιακό φως, για να φθάσει σε μας, διατρέχει μεγαλύτερο διάστημα μέσα στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας το οποίο είναι το πυκνότερο και πλουσιότερο σε αιωρούμενα σωματίδια. Το ηλιακό φως, περνώντας μέσα από το στρώμα αυτό χάνει, λόγω της διάχυσης, το μεγαλύτερο μέρος από τις κυανές και τις ιώδεις ακτινοβολίες του. Έτσι το φως που φτάνει σε μας έχει ένα ερυθροκίτρινο χρώμα, που οφείλεται στην ανάμιξη των υπολοίπων ακτινοβολιών του φωτός.
Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ότι, το κυανό χρώμα του ουρανού κατά την ημέρα και οι ερυθροκίτρινες αποχρώσεις του ουρανού κατά την ανατολή και τη δύση του Ηλίου, οφείλονται στην ισχυρότερη διάχυση που παθαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα οι κυανές και οι ιώδεις ακτινοβολίες του ηλιακού φωτός, γιατί έχουν μικρότερα μήκη κύματος.»
(Αλκίνοος Μάζης - Φυσική )
.
Η κατασκευή της σχεδίας και η διαδρομή Ωγυγία – Σκερία
Έχουμε λόγους να αντιλαμβανόμαστε ότι η σχεδία του Οδυσσέα κατασκευάστηκε από τον ίδιο στον όρμο του Μογγονησίου στο βόρειο άκρο των Παξών. Το τοπίο ταιριάζει με τις Ομηρικές περιγραφές ενώ σύγχρονοι δύτες μαρτυρούν την ύπαρξη ποντισμένου αρχαίου λιμανιού και ίσως και καρνάγιου στον όρμο αυτόν. Οπωσδήποτε, δεν ισχυριζόμαστε ότι το αρχαίο λιμάνι αυτό είναι εκεί από την εποχή του Οδυσσέα, κάτι τέτοιο θα ήταν προφανώς χρονολογικά ανεδαφικό, αλλά ότι σε κάποια μεταγενέστερη εποχή, η ίδια περιοχή χρησιμοποιήθηκε για ναυτιλιακές δραστηριότητες από τους κατοπινούς Έλληνες - αλλά πάλι αρχαίους για εμάς, λόγω της καταλληλότητάς της για τη χρήση αυτή.
Ο Όμηρος περιγράφει:
«…έδωκ’ έπειτα σκεπάρνι κοφτερό. και πήρε την οδό
προς την εσχατιά της νήσου, όπου δένδρα μακρά φύτρωναν…»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 237-238. μετ. Κ .Δούκα)
Ακόμα και η περιγραφή της παροχής των εργαλείων από την Καλυψώ στον Οδυσσέα και η επιλογή της τοποθεσία κατασκευής και καθέλκυσης της σχεδίας του, υποδηλώνει μία σχετική απόσταση, όση περίπου είναι από τον ορμίσκο του Μογγονησίου, που ευρίσκεται … στην εσχατιά της νήσου, μέχρι τη σπηλιά της Υπαπαντής η οποία ήταν η διαβόητη σπηλιά της τρομερής Καλυψούς:
Η πλεύση Ωγυγία - Σχερία
Ο Οδυσσέας λοιπόν ακολουθεί τις ναυτιλιακές οδηγίες της Καλυψούς:
«..Και αυτός (σημ. ο Οδυσσεύς) το πηδάλιο κατηύθυνε τεχνηέντως
καθήμενος. ουδέ ύπνος στα βλέφαρά του έπιπτε
τις Πλειάδες εισορώντας και τον Αργά δύοντα Βοώτη
και την Άρκτο, που και Άμαξαν αποκαλούν,
και αυτού στρέφεται και τον Ωρίωνα καραδοκεί,
και δεν παίρνει μέρος στα λουτρά του Ωκεανού.
γιατί αυτή του είπεν η Καλυψώ, η υπέροχη θεά,
καθώς ποντοπορεί στ’ αριστερό χέρι να έχη.»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 270-277 μετ. Κ .Δούκα)
Αυτό που κατανοούμε άμεσα είναι ότι «κρατώντας την Άρκτο στο αριστερό χέρι αριστερά» σημαίνει ότι κατευθύνεται ανατολικά, διότι ο πολικός αστέρας δεικνύει πάντοτε την κατεύθυνση του Βορρά. Αυτό όμως που προκαλεί εντύπωση αλλά και ερωτηματικά, είναι ότι οι οδηγίες αυτές προορίζονται αποκλειστικά και μόνο για νυκτερινή πλεύση. Την ημέρα λοιπόν τι γίνεται όταν δεν είναι ορατά τα αστέρια; Εκεί ο προσανατολισμός καθίσταται εξαιρετικά δύσκολος, σχεδόν αδύνατος, σε περίπτωση που η πλεύση γίνεται σε ανοικτό πέλαγος όπου δεν υπάρχει οπτική επαφή με την στεριά. Έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι η Καλυψώ, εκτός από την βοήθειά της για την κατασκευή της σχεδίας, δίνει επίσης αναλυτικές οδηγίες για την πορεία στον Οδυσσέα. Προφανώς λοιπόν, την ημέρα δεν απαιτείτο η χρήση κανενός άλλου οργάνου διότι απλούστατα την ημέρα ο Οδυσσεύς μπορούσε να δει τον προορισμό του, πράγμα που ο Όμηρος επιμελώς αποσιωπά, με αποτέλεσμα να καθίσταται ο γεωγραφικός γρίφος ακόμα πιο πολύπλοκος. Με την σχεδία εξ’ άλλου δεν θα μπορούσε να φθάσει και πολύ μακριά, ώστε να προσπαθούσε να καλύψει ακόμα και την απόσταση Ωγυγίας – Ιθάκης ή αλλιώς Παξών –Λευκάδας, όπως ονομάζονται τα νησιά αυτά σήμερα.
Η προσπάθειά του λοιπόν επικεντρώνεται στο να πλεύσει με την σχεδία του την απόσταση των Παξών από τις Θεσπρωτικές ακτές (περιοχή περίπου της σημερινής Πάργας) και στη συνέχεια να διανύσει δια ξηράς την εναπομένουσα απόσταση μέχρι την πατρική του γη. (Σημ. Η Ιθάκη - Λευκάδα είχε δυνατότητα πρόσβασης με τα πόδια, όπως άλλωστε και σήμερα).
Η θαλάσσια απόσταση είναι μικρότερη από 10 ναυτικά μίλια, αλλά για μια σχεδία χωρίς καρίνα, όπως η σχεδία του ήρωά μας, η απόσταση αυτή είναι μάλλον τεράστια.
Το γνωστό σε όλους τους τοπικούς ναυτικούς «ρεύμα της Όστριας» αναλαμβάνει δράση στην πορεία της αυτοσχέδιας κατασκευής και οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα συνεχίζονται:
«..Επτά και δέκα έπλεεν ημέρες ποντορεύων,
και την δεκάτη ογδόην εφάνησαν τα σκιόεντα όρη
της γης των Φαιάκων, που εγγύτατα ήσαν σ’ αυτόν
και του φάνηκε σαν ασπίδα στον αεριώδη πόντον.»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 278-281. μετ. Κ .Δούκα)
Ο γλωσσικός κώδικας του Ομήρου πάλι παρεμβάλλεται στη σκέψη μας.
Εδώ θα επιχειρήσουμε ακόμη μία ανορθόδοξη αλλά λογικοφανή ερμηνευτική προσέγγιση στην αινιγματική Ομηρική ποίηση.
«….17 μέρες έπλεε και την 18η μέρα αντίκρισε τα ψηλά βουνά των Φαιάκων που ήσαν κοντά του….». Είναι αδύνατο να αντικρίζει κάποιος τα βουνά εντελώς στα ξαφνικά, όταν μάλιστα έχει φθάσει κοντά τους (…που εγγύτατα ήσαν σ’ αυτόν ). Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο όταν τα βουνά παρουσιάζονται μέσα από ομίχλη. Ο Όμηρος όμως σκοπίμως το διευκρινίζει αυτό λέγοντας ότι τα βουνά είχαν σκιά (σκιόεντα όρη) και επομένως υπήρχε ηλιοφάνεια.
Αυτό που είναι σε όλους αντιληπτό, είναι ότι από μακριά ξεχωρίζουν οι κορυφογραμμές και όσο προσεγγίζει προς το βουνό τόσο διακρίνονται η βλάστηση και άλλες λεπτομέρειες. Ταυτόχρονα, όπως προσεγγίζει, τόσο προβάλλονται τα άλλα μικρότερα υψώματα που μεσολαβούν μεταξύ του παρατηρητή και του βουνού, ώστε στο τέλος, αρκεί και ένας μικρός λόφος που είναι εμπρός του για να κρύψει ένα ολόκληρο βουνό.
Η Υδρογραφική Υπηρεσία του Ναυτικού, παίρνει τη σκυτάλη για να μας περιγράψει την προσέγγιση στο νησί των Φαιάκων:
«.. Οι από Δυσμών εξ άλλου προσγειούμενοι προς την Κέρκυραν θα διακρίνουν πρώτον τα υψηλά όρη της Ηπείρου και Αλβανίας και ακολούθως τα υψηλοτέρας κορυφάς της Κερκύρας και των γύρο της νήσων και νησίδων, ως άλυσσον λόφων αναδυομένων διαδοχικώς από της θαλάσσης. Χαρακτηριστικόν δε σημείον δια την Κέρκυραν αποτελεί το επί της υψηλοτέρας παρά το βορειότερον τμήμα της κορυφής της Παντοκράτορος, ευρισκόμενον μοναστήριον.»
Μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι ο Οδυσσεύς, τα βουνά τα έβλεπε για αρκετό χρονικό διάστημα (κάποιες μέρες) αλλά από την 18η μέρα και μετά έπαψε να τα βλέπει διότι προφανώς παρεβλήθησαν μικρότερα υψώματα. Το ανάγλυφο της Κέρκυρας ταιριάζει επακριβώς. Οι κορυφές του Παντοκράτορα δεν διακρίνονται από την περιοχή των Ερμόνων, ενώ μπορούν να είναι ορατές από κάποια απόσταση δυτικά από την ακτή μέσα στην θάλασσα. Το σημείο αυτό είναι εύκολα εντοπίσιμο στο χάρτη, αλλά και πολύ χαρακτηριστικό για τους ναυτικούς της περιοχής. Είναι ένα σημείο στο Δυτικό μέρος της Κέρκυρας, όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες ναυτικών της περιοχής, δεν λειτουργούν οι μαγνητικές πυξίδες και τα VHF. Το σημείο αυτό είναι κοντά στην περιοχή του Πέλεκα, γνωστού επίσης από τα διάσημα ηλιοβασιλέματά του, και της Μονής Υπεραγίας Θεοτόκου Μυρτιδίων, λίγο νοτιότερα από τους Έρμονες. Στην περιοχή αυτή έχει σημειωθεί η ύπαρξη έντονου ηλεκτρομαγνητικού πεδίου.
Τα σημερινά ρεύματα ακόμη σε βγάζουν στα δυτικά της Κέρκυρας και η περιοχή έχει την ιδιαίτερη ναυτική της ιστορία. Αγκυροβόλια, καταφύγια, κρυψώνες πειρατών κατά καιρούς, ακόμα και «τράμπες» στα λαθραία τσιγαράδικα, που έχουν αφήσει πινελιές και αναμνήσεις σε παλιότερες γενιές μερικών ναυτικών, τους οποίους όμως χρειάστηκε να συμβουλευτούμε για τους σκοπούς της παρούσης έρευνας.
Ο όρμος των Ερμόνων ,έχει και την ίδια έκθεση και προσανατολισμό με τον Ερημίτη (η Ερμήτη) των Παξών, εκτός από την ίδια γραμματική ρίζα.
Όταν βρέθηκε στη Σχερία ο Οδυσσέας, οι Φαίακες κάνανε σπονδές στον Ερμή (η 136-138 ). Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν καλό σημείο γιατί ο Ερμής ήταν μακρινός συγγενής του Οδυσσέα από τη γενιά του παππού του Αυτόλυκου. (πατέρας της μητέρας του Αντίκλειας).
Μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η πόλη των Φαιάκων και το παλάτι του Αλκίνοου βρίσκονται επίσης στο δυτικό μέρος της Κερκύρας για λόγους προστασίας από επιδρομές από στεριάς, αλλά και για λόγους ελέγχου των θαλασσίων περασμάτων.
Οι περιοχές της Παλαιοκαστρίτσας (παλαιό Κάστρο) και των Ερμόνων (από τον Ερμή;) φαίνονται επικρατέστερες για αρκετές από τις δραστηριότητες των υπηκόων του Αλκίνοου.
Το κρύο νερό της θάλασσας της Παλαιοκαστρίτσας, υποδηλώνει την ύπαρξη υπογείων ρευμάτων, η δε τοπολογία των Ερμόνων με τον μικρό χείμαρρο που εκβάλει στην θάλασσα, μπορούν να πείσουν ότι οι Φαίακες τριγύριζαν κάπου εκεί κοντά, ώστε να είναι άμεσα αξιοποιήσιμο το τρεχούμενο νερό του μοναδικού ίσως ποταμού .
Οι Φαίακες εξ άλλου δεν ήταν ιδιαίτερα φιλικοί με τους γείτονές τους ώστε να θέλανε σώνει και καλά να …τους βλέπουνε (sic!) σε καθημερινή βάση, εάν αποφάσιζαν να κτίσουν την πόλη τους απέναντι από την ηπειρωτική χώρα που σήμερα λέγεται Αλβανία, δηλαδή στη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού .
Ο Rod Heikell, στον οδηγό ιστιοπλοΐας του Ιονίου, αναφέρει για την δυτική ακτή της Κέρκυρας ότι υπάρχουν μερικά σχετικά ασφαλή αγκυροβόλια στην ακτή αυτή, αλλά το μόνο πραγματικά ασφαλές καταφύγιο είναι στην Παλαιοκαστρίτσα. Θα ήταν λογικό λοιπόν να χρησιμοποιείτο από τότε σαν λιμάνι. Η προσέγγιση στο αγκυροβόλιο αυτό χρειάζεται προσοχή, σύμφωνα πάντοτε με τον Heikell και συνιστάται να γίνεται κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες όταν ο επικρατών άνεμος υποβοηθά την είσοδο.
Μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι άνεμοι, ιδιαίτερα την εποχή εκείνη, όπου όλα τα πλεούμενα εκινούντο με πανιά. Για τα πλοία των Φαιάκων όμως…;
Το νησί της Ωγυγίας. - Οι Παξοί
Στο νησί της Ωγυγίας όπου κατοικούσε η νύφη Καλυψώ, ο Οδυσσεύς παρέμεινε 7 ολόκληρα χρόνια. Η Ιθάκη του θα μπορούσε να προσδιοριστεί ακόμα και από εκεί. Η θεά Αθηνά αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει:
«Αλλά για τον συνετόν Οδυσσέα σπαράζει η καρδιά μου
τον δύσμοιρο, που μακριά φίλων βάσανα πάσχει
σε νήσο περιβρεχόμενη, όθι ομφαλός είναι θαλάσσης,
νήσος δενδρήεσσα, και θεά σε δώματα κατοικεί,
του Άτλαντος θυγατέρα του ολεθρίου, που της θαλάσσης
πάσης τα βάθη γνωρίζει, κρατεί δε κίονες αυτός
μακρούς, που γη και ουρανό συνέχουν»
(Ομήρου Οδύσσεια α 48 – 54 . μετ. Κ .Δούκα)
Ο Δ. Μαρωνίτης στο έργο του “Αναζήτηση και Νόστος του Οδυσσέα” αξιολογεί τον λόγο της Αθηνάς από καθαρά προσωπική του οπτική γωνία, αλλά παράλληλα αναγνωρίζει και τη γεωγραφική τέχνη του Ομήρου:
“…. Η Αθηνά ωστόσο σχολιάζει τώρα, διεξοδικότερα απ’ ότι προηγουμένως ο ποιητής, την παρούσα φάση της περιπλάνησης του Οδυσσέα και διαμαρτύρεται έντονα για την κατάστασή του στο νησί της Καλυψώς. Ο λόγος της προσθέτει σε όσα ξέρουμε ορισμένες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες: εντοπίζει πρώτα με μεγαλύτερη ακρίβεια το νησί (α 50), σκιαγραφεί περιληπτικά το τοπίο του (α 51) και συστήνει καλύτερα την Καλυψώ (α 51-54). Εκείνο που σκόπιμα και έξυπνα παρασιωπά η θεά, είναι η ευθύνη του ήρωα… “
Οπωσδήποτε είναι τέχνη να κάνει κάποιος πιστές και επακριβείς γεωγραφικές περιγραφές, αλλά ακόμα και να αντιλαμβάνεται και να αξιολογεί τη γεωγραφική πληροφορία σ’ ένα κείμενο που η ποίηση και η οικονομία του δακτυλικού εξάμετρου θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι αποτελούν τα πρωτεύοντα χαρακτηριστικά. Ο Όμηρος όμως, όμως έχουμε αντιληφθεί, δεν είναι μόνο ο θεόπνευστος ποιητής αλλά και ο συνειδητός γεωγράφος.
Θα σταθούμε σε μία διάσημη Ομηρική φράση που ελέχθη στο νησί της Ωγυγίας και θα προσεγγίσουμε την ανάλυσή της από διαφορετική όμως οπτική γωνία, από ότι συμβαίνει συνήθως:
«…. αυτάρ Οδυσσεύς
ιέμενος και καπνόν αποθρώσκοντα νοήσαι
ής γαίης, θανέειν ιμείρεται…».
(Ομήρου Οδύσσεια α 57-59)
Στη φράση "καπνόν αποθρώσκοντα" ο γεωγράφος συναντάει τον ποιητή, και ο γλωσσικός κώδικας του Ομήρου αρχίζει να ξεδιπλώνεται αποκαλύπτοντας σημαντικές γεωγραφικές πληροφορίες.
Ο Όμηρος ακριβολογεί. Δεν μας αναφέρει ότι «…..λαχταρούσε να δει τη γη του, αλλά συγκεκριμένα ότι λαχταρούσε να δει "καπνόν αποθρώσκοντα" από τη γη του. Στην κυριολεξία όμως, όπως ο Όμηρος μας έχει συνηθίσει και σε άλλες περιπτώσεις, ακριβολογεί. Εάν η Λευκάδα ήταν η Ομηρική Ιθάκη και οι Παξοί ήταν το Ομηρικό νησί της Ωγυγίας, η απόσταση μεταξύ των δύο είναι περίπου 35 ναυτικά μίλια και είναι τέτοια, ώστε ο καπνός δεν μπορεί να φανεί από το ένα νησί στο άλλο. Μόνο ο συμπαγής ορεινός όγκος της Ιθάκης (Λευκάδας) διακρίνεται από την απόσταση Παξών - Λευκάδας. Ο καπνός όμως που είναι αέρια μάζα, δεν μπορεί να διακριθεί.
Το γεγονός είναι «κόντρα» στον ήλιο ,λόγω του ότι η Λευκάδα είναι νοτιότερη των Παξών, καθιστά ακόμη δυσκολότερη την οπτική επαφή. Φυσικά «για καπνόν αποθρώσκοντα» δεν μπορεί να γίνει λόγος.
Αλλά ας μείνουμε για λίγο στην γεωγραφική ανάλυση των προαναφερθέντων στίχων :
Ο πρωταγωνιστής της Οδύσσειας πήγαινε κάθε μέρα στην παραλία στο ίδιο σημείο. (Οδύσσεια ε 81-82 και ε 151-158).
Γιατί άραγε επέλεγε το ίδιο σημείο ο Οδυσσεύς; Μήπως μόνο από το συγκεκριμένο σημείο ήταν ορατή η πατρική του γη;
Το σημείο εκείνο των Παξών από όπου διακρίνεται η Λευκάδα ευρίσκεται στον κολπίσκο «Αχάϊ». Ο λόγος που το υποστηρίζουμε αυτό είναι ότι από τα άλλα σημεία του νησιού, η Λευκάδα – Ομηρική Ιθάκη δεν μπορεί να διακριθεί λόγω του προσανατολισμού των Παξών αλλά και της σχετικής θέσης των Αντιπάξων σε σχέση με τη Λευκάδα. Στο Αχάϊ διακρίνεται μέχρι σήμερα ένα αρχαίο μονοπάτι. Μήπως άραγε ο ήρωάς μας βάδιζε στο μονοπάτι αυτό;
Η σπηλιά της Καλυψούς επίσης, θα πρέπει να έχει δυτική έκθεση. Ο Ερμής διανύει τον ιώδη πόντο και φθάνει στο νησί της Ωγυγίης.
Ο Όμηρος περιγράφει:
«Κι όταν στην νήσο αφίκετο που είναι μακριά,
τότε από τον ιώδη πόντον εβγήκε στην ήπειρο
και πήγαινεν.», ώσπου σε μέγα σπήλαιο αφίκετο, όπου η Νύμφη
κατοικούσε η καλλιπλόκαμη. Την συνάντησε στα ενδότερα»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 55-58 μετ. Κ .Δούκα)
Η αναφορά του χρώματος της θαλάσσης «ιώδες = μενεξεδί» προφανώς αναφέρεται στο χρώμα που παίρνει η θάλασσα κατά το ηλιοβασίλεμα (άρα η σπηλιά έχει δυτική έκθεση ώστε να αποδίδεται ο χρωματισμός της θάλασσας) ) και έτσι έχουμε ταυτόχρονα γεωγραφική αλλά και χρονική πληροφορία. Γεωγραφική, διότι η σπηλιά σύμφωνα με τα προαναφερόμενα έχει δυτικό προσανατολισμό, αλλά και χρονική διότι ο αγγελιοφόρος του Δία φθάνει κατά το ηλιοβασίλεμα. Το μέγεθος της σπηλιάς είναι επίσης εντυπωσιακά μεγάλο.
Από τον τουριστικό οδηγό του Σπύρου Μπογδάνου «ΠΑΞΟΙ – από το χθες στο σήμερα», αντιγράφουμε ένα μικρό απόσπασμα:
« Μία άλλη θεωρία είναι αυτή του Ομηριστή Μπάμπη Κατσίμπα, που μετά από πολυετή έρευνα έχει κατασταλάξει στην άποψη ότι οι Παξοί είναι το νησί της Καλυψώς.»
Η σημερινή ονομαζόμενη «σπηλιά της Υπαπαντής» των Παξών, φαίνεται πως έχει όλες αυτές τις προδιαγραφές για κατοικία της φοβερής θεάς.
Ακόμα και η χρήση του χρώματος του συγκεκριμένου άνθους (μενεξές) για να περιγράψει το χρώμα της θάλασσας και το ηλιοβασίλεμα, μπορεί παράλληλα μέσα στο τόσο συμπιεσμένο Ομηρικό κείμενο να υποδηλώσει και συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Δεδομένου ότι οι μενεξέδες ανθίζουν την άνοιξη, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η ρομαντική αυτή σκηνή μεταξύ Οδυσσέα και Καλυψούς έλαβε χώρα την ίδια εποχή.
Ανατρέχουμε στη Φυσική και συγκεκριμένα στο παραμελημένο στο κεφάλαιο της Οστικής για να βρούμε τις απαντήσεις.
Ο Αλκίνοος Μάζης αναλαμβάνει να διασκεδάσει τις ανησυχίες μας:
«Είναι γνωστό, ότι το κυανό χρώμα του ουρανού οφείλεται στη διάχυση του ηλιακού φωτός, που την προκαλούν τα μόρια των συστατικών της ατμόσφαιρας καθώς και τα μικρότατα και χωρίς χρώμα σωματίδια που αιωρούνται μέσα σ’ αυτή. Όταν ο Ήλιος βρίσκεται ψηλά σχετικά με τον ορίζοντα, τότε η ένταση των ακτινοβολιών που διαχέονται είναι πολύ μεγαλύτερη για τις ακτινοβολίες που έχουν τα μικρότερα μήκη κύματος, δηλαδή για τις κυανές και τις ιώδεις ακτινοβολίες. Έτσι στο φως που διαχέεται από την ατμόσφαιρα επικρατεί το κυανό χρώμα. Κατά την ανατολή και τη δύση του Ηλίου, το ηλιακό φως, για να φθάσει σε μας, διατρέχει μεγαλύτερο διάστημα μέσα στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας το οποίο είναι το πυκνότερο και πλουσιότερο σε αιωρούμενα σωματίδια. Το ηλιακό φως, περνώντας μέσα από το στρώμα αυτό χάνει, λόγω της διάχυσης, το μεγαλύτερο μέρος από τις κυανές και τις ιώδεις ακτινοβολίες του. Έτσι το φως που φτάνει σε μας έχει ένα ερυθροκίτρινο χρώμα, που οφείλεται στην ανάμιξη των υπολοίπων ακτινοβολιών του φωτός.
Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ότι, το κυανό χρώμα του ουρανού κατά την ημέρα και οι ερυθροκίτρινες αποχρώσεις του ουρανού κατά την ανατολή και τη δύση του Ηλίου, οφείλονται στην ισχυρότερη διάχυση που παθαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα οι κυανές και οι ιώδεις ακτινοβολίες του ηλιακού φωτός, γιατί έχουν μικρότερα μήκη κύματος.»
(Αλκίνοος Μάζης - Φυσική )
.
Η κατασκευή της σχεδίας και η διαδρομή Ωγυγία – Σκερία
Έχουμε λόγους να αντιλαμβανόμαστε ότι η σχεδία του Οδυσσέα κατασκευάστηκε από τον ίδιο στον όρμο του Μογγονησίου στο βόρειο άκρο των Παξών. Το τοπίο ταιριάζει με τις Ομηρικές περιγραφές ενώ σύγχρονοι δύτες μαρτυρούν την ύπαρξη ποντισμένου αρχαίου λιμανιού και ίσως και καρνάγιου στον όρμο αυτόν. Οπωσδήποτε, δεν ισχυριζόμαστε ότι το αρχαίο λιμάνι αυτό είναι εκεί από την εποχή του Οδυσσέα, κάτι τέτοιο θα ήταν προφανώς χρονολογικά ανεδαφικό, αλλά ότι σε κάποια μεταγενέστερη εποχή, η ίδια περιοχή χρησιμοποιήθηκε για ναυτιλιακές δραστηριότητες από τους κατοπινούς Έλληνες - αλλά πάλι αρχαίους για εμάς, λόγω της καταλληλότητάς της για τη χρήση αυτή.
Ο Όμηρος περιγράφει:
«…έδωκ’ έπειτα σκεπάρνι κοφτερό. και πήρε την οδό
προς την εσχατιά της νήσου, όπου δένδρα μακρά φύτρωναν…»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 237-238. μετ. Κ .Δούκα)
Ακόμα και η περιγραφή της παροχής των εργαλείων από την Καλυψώ στον Οδυσσέα και η επιλογή της τοποθεσία κατασκευής και καθέλκυσης της σχεδίας του, υποδηλώνει μία σχετική απόσταση, όση περίπου είναι από τον ορμίσκο του Μογγονησίου, που ευρίσκεται … στην εσχατιά της νήσου, μέχρι τη σπηλιά της Υπαπαντής η οποία ήταν η διαβόητη σπηλιά της τρομερής Καλυψούς:
Η πλεύση Ωγυγία - Σχερία
Ο Οδυσσέας λοιπόν ακολουθεί τις ναυτιλιακές οδηγίες της Καλυψούς:
«..Και αυτός (σημ. ο Οδυσσεύς) το πηδάλιο κατηύθυνε τεχνηέντως
καθήμενος. ουδέ ύπνος στα βλέφαρά του έπιπτε
τις Πλειάδες εισορώντας και τον Αργά δύοντα Βοώτη
και την Άρκτο, που και Άμαξαν αποκαλούν,
και αυτού στρέφεται και τον Ωρίωνα καραδοκεί,
και δεν παίρνει μέρος στα λουτρά του Ωκεανού.
γιατί αυτή του είπεν η Καλυψώ, η υπέροχη θεά,
καθώς ποντοπορεί στ’ αριστερό χέρι να έχη.»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 270-277 μετ. Κ .Δούκα)
Αυτό που κατανοούμε άμεσα είναι ότι «κρατώντας την Άρκτο στο αριστερό χέρι αριστερά» σημαίνει ότι κατευθύνεται ανατολικά, διότι ο πολικός αστέρας δεικνύει πάντοτε την κατεύθυνση του Βορρά. Αυτό όμως που προκαλεί εντύπωση αλλά και ερωτηματικά, είναι ότι οι οδηγίες αυτές προορίζονται αποκλειστικά και μόνο για νυκτερινή πλεύση. Την ημέρα λοιπόν τι γίνεται όταν δεν είναι ορατά τα αστέρια; Εκεί ο προσανατολισμός καθίσταται εξαιρετικά δύσκολος, σχεδόν αδύνατος, σε περίπτωση που η πλεύση γίνεται σε ανοικτό πέλαγος όπου δεν υπάρχει οπτική επαφή με την στεριά. Έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι η Καλυψώ, εκτός από την βοήθειά της για την κατασκευή της σχεδίας, δίνει επίσης αναλυτικές οδηγίες για την πορεία στον Οδυσσέα. Προφανώς λοιπόν, την ημέρα δεν απαιτείτο η χρήση κανενός άλλου οργάνου διότι απλούστατα την ημέρα ο Οδυσσεύς μπορούσε να δει τον προορισμό του, πράγμα που ο Όμηρος επιμελώς αποσιωπά, με αποτέλεσμα να καθίσταται ο γεωγραφικός γρίφος ακόμα πιο πολύπλοκος. Με την σχεδία εξ’ άλλου δεν θα μπορούσε να φθάσει και πολύ μακριά, ώστε να προσπαθούσε να καλύψει ακόμα και την απόσταση Ωγυγίας – Ιθάκης ή αλλιώς Παξών –Λευκάδας, όπως ονομάζονται τα νησιά αυτά σήμερα.
Η προσπάθειά του λοιπόν επικεντρώνεται στο να πλεύσει με την σχεδία του την απόσταση των Παξών από τις Θεσπρωτικές ακτές (περιοχή περίπου της σημερινής Πάργας) και στη συνέχεια να διανύσει δια ξηράς την εναπομένουσα απόσταση μέχρι την πατρική του γη. (Σημ. Η Ιθάκη - Λευκάδα είχε δυνατότητα πρόσβασης με τα πόδια, όπως άλλωστε και σήμερα).
Η θαλάσσια απόσταση είναι μικρότερη από 10 ναυτικά μίλια, αλλά για μια σχεδία χωρίς καρίνα, όπως η σχεδία του ήρωά μας, η απόσταση αυτή είναι μάλλον τεράστια.
Το γνωστό σε όλους τους τοπικούς ναυτικούς «ρεύμα της Όστριας» αναλαμβάνει δράση στην πορεία της αυτοσχέδιας κατασκευής και οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα συνεχίζονται:
«..Επτά και δέκα έπλεεν ημέρες ποντορεύων,
και την δεκάτη ογδόην εφάνησαν τα σκιόεντα όρη
της γης των Φαιάκων, που εγγύτατα ήσαν σ’ αυτόν
και του φάνηκε σαν ασπίδα στον αεριώδη πόντον.»
(Ομήρου Οδύσσεια ε 278-281. μετ. Κ .Δούκα)
Ο γλωσσικός κώδικας του Ομήρου πάλι παρεμβάλλεται στη σκέψη μας.
Εδώ θα επιχειρήσουμε ακόμη μία ανορθόδοξη αλλά λογικοφανή ερμηνευτική προσέγγιση στην αινιγματική Ομηρική ποίηση.
«….17 μέρες έπλεε και την 18η μέρα αντίκρισε τα ψηλά βουνά των Φαιάκων που ήσαν κοντά του….». Είναι αδύνατο να αντικρίζει κάποιος τα βουνά εντελώς στα ξαφνικά, όταν μάλιστα έχει φθάσει κοντά τους (…που εγγύτατα ήσαν σ’ αυτόν ). Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο όταν τα βουνά παρουσιάζονται μέσα από ομίχλη. Ο Όμηρος όμως σκοπίμως το διευκρινίζει αυτό λέγοντας ότι τα βουνά είχαν σκιά (σκιόεντα όρη) και επομένως υπήρχε ηλιοφάνεια.
Αυτό που είναι σε όλους αντιληπτό, είναι ότι από μακριά ξεχωρίζουν οι κορυφογραμμές και όσο προσεγγίζει προς το βουνό τόσο διακρίνονται η βλάστηση και άλλες λεπτομέρειες. Ταυτόχρονα, όπως προσεγγίζει, τόσο προβάλλονται τα άλλα μικρότερα υψώματα που μεσολαβούν μεταξύ του παρατηρητή και του βουνού, ώστε στο τέλος, αρκεί και ένας μικρός λόφος που είναι εμπρός του για να κρύψει ένα ολόκληρο βουνό.
Η Υδρογραφική Υπηρεσία του Ναυτικού, παίρνει τη σκυτάλη για να μας περιγράψει την προσέγγιση στο νησί των Φαιάκων:
«.. Οι από Δυσμών εξ άλλου προσγειούμενοι προς την Κέρκυραν θα διακρίνουν πρώτον τα υψηλά όρη της Ηπείρου και Αλβανίας και ακολούθως τα υψηλοτέρας κορυφάς της Κερκύρας και των γύρο της νήσων και νησίδων, ως άλυσσον λόφων αναδυομένων διαδοχικώς από της θαλάσσης. Χαρακτηριστικόν δε σημείον δια την Κέρκυραν αποτελεί το επί της υψηλοτέρας παρά το βορειότερον τμήμα της κορυφής της Παντοκράτορος, ευρισκόμενον μοναστήριον.»
Μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι ο Οδυσσεύς, τα βουνά τα έβλεπε για αρκετό χρονικό διάστημα (κάποιες μέρες) αλλά από την 18η μέρα και μετά έπαψε να τα βλέπει διότι προφανώς παρεβλήθησαν μικρότερα υψώματα. Το ανάγλυφο της Κέρκυρας ταιριάζει επακριβώς. Οι κορυφές του Παντοκράτορα δεν διακρίνονται από την περιοχή των Ερμόνων, ενώ μπορούν να είναι ορατές από κάποια απόσταση δυτικά από την ακτή μέσα στην θάλασσα. Το σημείο αυτό είναι εύκολα εντοπίσιμο στο χάρτη, αλλά και πολύ χαρακτηριστικό για τους ναυτικούς της περιοχής. Είναι ένα σημείο στο Δυτικό μέρος της Κέρκυρας, όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες ναυτικών της περιοχής, δεν λειτουργούν οι μαγνητικές πυξίδες και τα VHF. Το σημείο αυτό είναι κοντά στην περιοχή του Πέλεκα, γνωστού επίσης από τα διάσημα ηλιοβασιλέματά του, και της Μονής Υπεραγίας Θεοτόκου Μυρτιδίων, λίγο νοτιότερα από τους Έρμονες. Στην περιοχή αυτή έχει σημειωθεί η ύπαρξη έντονου ηλεκτρομαγνητικού πεδίου.
Τα σημερινά ρεύματα ακόμη σε βγάζουν στα δυτικά της Κέρκυρας και η περιοχή έχει την ιδιαίτερη ναυτική της ιστορία. Αγκυροβόλια, καταφύγια, κρυψώνες πειρατών κατά καιρούς, ακόμα και «τράμπες» στα λαθραία τσιγαράδικα, που έχουν αφήσει πινελιές και αναμνήσεις σε παλιότερες γενιές μερικών ναυτικών, τους οποίους όμως χρειάστηκε να συμβουλευτούμε για τους σκοπούς της παρούσης έρευνας.
Ο όρμος των Ερμόνων ,έχει και την ίδια έκθεση και προσανατολισμό με τον Ερημίτη (η Ερμήτη) των Παξών, εκτός από την ίδια γραμματική ρίζα.
Όταν βρέθηκε στη Σχερία ο Οδυσσέας, οι Φαίακες κάνανε σπονδές στον Ερμή (η 136-138 ). Αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν καλό σημείο γιατί ο Ερμής ήταν μακρινός συγγενής του Οδυσσέα από τη γενιά του παππού του Αυτόλυκου. (πατέρας της μητέρας του Αντίκλειας).
Μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η πόλη των Φαιάκων και το παλάτι του Αλκίνοου βρίσκονται επίσης στο δυτικό μέρος της Κερκύρας για λόγους προστασίας από επιδρομές από στεριάς, αλλά και για λόγους ελέγχου των θαλασσίων περασμάτων.
Οι περιοχές της Παλαιοκαστρίτσας (παλαιό Κάστρο) και των Ερμόνων (από τον Ερμή;) φαίνονται επικρατέστερες για αρκετές από τις δραστηριότητες των υπηκόων του Αλκίνοου.
Το κρύο νερό της θάλασσας της Παλαιοκαστρίτσας, υποδηλώνει την ύπαρξη υπογείων ρευμάτων, η δε τοπολογία των Ερμόνων με τον μικρό χείμαρρο που εκβάλει στην θάλασσα, μπορούν να πείσουν ότι οι Φαίακες τριγύριζαν κάπου εκεί κοντά, ώστε να είναι άμεσα αξιοποιήσιμο το τρεχούμενο νερό του μοναδικού ίσως ποταμού .
Οι Φαίακες εξ άλλου δεν ήταν ιδιαίτερα φιλικοί με τους γείτονές τους ώστε να θέλανε σώνει και καλά να …τους βλέπουνε (sic!) σε καθημερινή βάση, εάν αποφάσιζαν να κτίσουν την πόλη τους απέναντι από την ηπειρωτική χώρα που σήμερα λέγεται Αλβανία, δηλαδή στη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού .
Ο Rod Heikell, στον οδηγό ιστιοπλοΐας του Ιονίου, αναφέρει για την δυτική ακτή της Κέρκυρας ότι υπάρχουν μερικά σχετικά ασφαλή αγκυροβόλια στην ακτή αυτή, αλλά το μόνο πραγματικά ασφαλές καταφύγιο είναι στην Παλαιοκαστρίτσα. Θα ήταν λογικό λοιπόν να χρησιμοποιείτο από τότε σαν λιμάνι. Η προσέγγιση στο αγκυροβόλιο αυτό χρειάζεται προσοχή, σύμφωνα πάντοτε με τον Heikell και συνιστάται να γίνεται κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες όταν ο επικρατών άνεμος υποβοηθά την είσοδο.
Μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι άνεμοι, ιδιαίτερα την εποχή εκείνη, όπου όλα τα πλεούμενα εκινούντο με πανιά. Για τα πλοία των Φαιάκων όμως…;
Σχόλια
Λυπάμαι που θα σας εγκαλέσω πάλι αλλά είναι τόσο αυθαίρετα αυτά που λέτε που δεν μου δίνουν καν την δυνατότητα να τα αγνοήσω.Μεταφέρετε κάτι που είπατε εσείς και που υιοθέτησε άκριτα κάποιος που τον βόλευε σαν υπέρτατη αλήθεια. Για ποια Ωγυγία μιλάτε; Η Κέρκυρα είναι ορατή από τους Παξούς από ένα υψόμετρο 100 μέτρων, για να μην πούμε για την απέναντι ακτή. Στην Ωγυγία ήταν γύρω γύρω ΜΟΝΟ θάλασσα. Τα δέκα μίλια θα τα έκανε και κολυμπώντας όχι σε 18 ημέρες. Ακόμη και ένας άσχετος σαν και μένα θα έφτανε νωρίτερα. Απορώ πως τα σκέφτεστε αυτά! Επειδή βολεύουν στην θεώρησή σας; Μετά μου λέτε ότι δεν το κάνετε για το βιβλίο. Αλήθεια μου λέτε, πάλι ρητορική η ερώτηση, ποια η ανάγκη να πάει στην Κέρκυρα όταν κάλιστα μπορούσε να πάει στην απέναντι ακτή και να το κόψει με το πόδι και σε λίγες ημέρες θα έφτανε στα κτήματά του που είχε στην απέναντι ήπειρο; Και αλήθεια γιατί να περιμένει 7 χρόνια αν έβλεπε την ακτή από τους Παξούς; Ήθελε να τελειώσει πρώτα κάποιο σπίτι που έχτιζε; Βλέπετε και η λογική είναι κριτής των συλλογισμών. Αν η Κέρκυρα ήταν η Σχερία πως πήγαιναν στην Εύβοια που ήταν στο κέντρο της Γης σε μισή μέρα και γυρνούσαν; Να μερικά θαυμάσια λογικά ερωτήματα. Το ότι δεν τα κάνετε μεταξύ σας, οι εραστές της κατεστημένης άποψης, δεν σημαίνει και ότι δεν υπάρχουν.
Είπατε εσείς ο ίδιος ότι ο Οδυσσέας κατευθύνεται ανατολικά αλλά η Κέρκυρα βρίσκεται βόρειοδυτικά. Τι συνέβαινε λοιπόν; Το βράδυ πήγαινε δυο τρία μέτρα ανατολικά και διόρθωνε πορεία την ημέρα; Ήταν τόσο ηλίθια η Καλυψώ για να του συστήσει να πάει Ανατολικά ώστε να φτάσει Κέρκυρα; Γιατί δεν βγήκε στην απέναντι ξηρά σε δυο τρεις ώρες; Αυτό με το ρεύμα που λέτε δικαιολογεί τέτοια απόκλιση; Πως εξηγείτε ότι βρισκόμενος εντός πορείας 17 ολόκληρες ημέρες δεν έφτασε στην απέναντι ξηρά αλλά στην Κέρκυρα;Η ερώτηση γιατί δεν φεύγει έστω και κολυμπώντας τόσα χρόνια εκκρεμεί ακόμη. Αλήθεια γιατί δεν πήγε κατευθείαν στην ιθάκη; Τι σόι ναυτικός είναι. Και κάτι ακόμη. Γιατί δεν το ξέρει το νησί που αν βήξουν στην Ιθάκη θα κρυώσουν στους παξούς; Γιατί οι Κερκυραίοι δεν γνωρίζουν την Ιθάκη ούτε και ο Οδυσσέας αυτούς. Αφού είναι γείτονες! Για να σας λύσω και μια απορία σχετικά με την πλεύση θα σας πω τα εξής που φρόντισα εγώ να ρωτήσω καπεταναίους. Την ημέρα υπάρχει ο ήλιος. Ανατέλλει και δύει σε μια συγκεκριμένη πορεία. Έτσι κάποιος που θέλει να πάει ανατολικά και κοιτάζει τον βορρά έχει τους ώμους του ευθυγραμμισμένους στην κατεύθυνση ανατολή-Δύση και κοιτάζοντας τον ήλιο ή μη κοιτάζοντας τον ήλιο, πηγαίνει είτε ανατολικά είτε Δυτικά. Άρα δεν χρειάζεται σημάδια αλλά το να ξέρει αν βλέπει ή όχι τον ήλιο και η Καλυψώ ΔΕΝ του λέει να βλέπει τον ήλιο.
Αν και η μετάφραση του Κ.Δούκα δεν με βρίσκει σύμφωνο όμως έστω και έτσι ποιο βουνό της Κέρκυρας έχει σχήμα στρογγυλωπό ώστε να το παρομοιάσει με ασπίδα;
Σε ποιο σημείο της Κέρκυρας υπάρχει ο εσωτερικός αυτός όρμος που ταυτίζεται με την περιγραφή του Ομήρου;
Αν απαντήσετε με ευκολία σε όλα αυτά μπορείτε να μας πείτε φαντάζομαι και ποιο είναι το πετρωμένο καράβι των Φαιάκων.
Δεν θέλω να μου απαντήσετε. Άλλωστε δεν μπορείτε αλλά ίσως έτσι καταλάβετε ότι κάνετε κακό σ' ένα θέμα που πιστεύω ότι από αγάπη ερευνάτε, όπως άλλωστε και εγώ, μπερδεύοντας τους αναγνώστες σας με εικασίες στηρίζοντας ταυτόχρονα την λανθασμένη υπόθεση, που τόσα χρόνια παρουσιάζεται ως επικρατούσα, περί ταυτότητας του κράτους του Οδυσσέα με κάποιο σημείο του σημερινού Ελλαδικού χώρου.
Ο Οδυσσέας όχι μόνο δεν έμενε εδώ αλλά ούτε επισκέφτηκε ποτέ τον τόπο αυτό, όπως και κανένας άλλος ομηρικός ήρωας και του Ομήρου συμπεριλαμβανομένου. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που δεν μπορούν να ταυτίσουν κανέναν ομηρικό τόπο αν και ψευδώς, μάλλον εν αγνοίας σας, δηλώνετε στην αρχή ότι έχουν βρεθεί τόσοι τόποι. Οι λεγόμενοι ειδικοί με τα δήθεν επιχειρήματά τους μπορούν με την ίδια ευκολία που υποδεικνύουν την Ιθάκη για παράδειγμα ως πατρίδα του Οδυσσέα να υποδείξουν κάθε ελληνικό νησί μια και πανντού υπάρχουν ΑΝΩΝΥΜΑ ευρήματα και βέβαια μπορούν πάντοτε να ισχυριστούν ότι τα αρχαία χρόνια ονομάζονταν Ιθάκη ή ότι άλλο τους φανεί χρήσιμο. Κάπως έτσι έξω από την Καβάλα ονόμασαν μια περιοχή ΠΙΕΡΙΑ για να ταυτίζεται με τις αναφορές στον Ορφέα. Και φυσικά όλοι αυτοί είναι και σοβαροί και ειδικοί.
Άν παρ' όλα αυτά δεν πείθεστε τότε αν έρθετε προς την Θεσ/νίκη για να παρουσιάσετε το βιβλίο σας φωνάξτε με για να με κατατροπώσετε εν τω μέσω του πλήθους.
Υ.Γ Οι τροές του ήλιου δεν είναι κάποιο σημαδάκι στον ουρανό αλλά το απότατο βόρειο και νότιο σημείο της πορείας του δηλαδή οι λεγόμενοι τροπικοί του Καρκίνου και του Αιγόκερου. Ρωτήστε έναν αστρονόμο να σας πει.
Ευχαριστω,
Κλημης
Ας μη λησμονούμε ότι ο Αθηναίος φιλόσοφος Αντισθένης τόνιζε: «Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις»
2. Προχειρότητα και Αυθαίρετα συμπεράσματα...